حقوق و دستمزد چیست همراه با مثال – پارت اول

تعریف حقوق و دستمزد :

رسیدگی به حقوق و دستمزد گاهی شامل ارسال لیست پرداختی حقوق به کارمندان است . یک لیست حقوقی ، فهرستی از کارکنان یک شرکت می باشد اما این اصطلاح معمولا به مجموع مقدار پولی است که یک شرکت به کارکنانش پرداخت می کند ، اشاره دارد .

اهمیت سیستم حقوق و دستمزد :

سیستمی است که تمام وظایف پرداخت حقوق کارکنان و بایگانی مالیات کارکنان را به انجام میرساند . این وظایف می تواند شامل ثبت ساعات کاری ، محاسبه حق الزحمه مالیات و کسورات ، چاپ و رساندن چک ها و پرداخت مالیات کارکنان به دولت می باشد .

اجزا سیستم حقوق و دستمزد :

• کارگزینی
• دایره ثبت ورود و خروج پرسنل
• دایره حسابداری حقوق و دستمزد

در ادامه به تعریف و توضیح هر کدام از این موارد فوق میپردازیم :

• دایره کارگزینی :

این واحد در هر موسسه وظیفه تهیه تدوین و دستورالعمل ها و آئین نامه های استخدامی پرسنل با رعایت و مد نظر قرار دادن قوانین کار و امور اجتماعی و سایر قوانین را بر عهده دارد و از طرفی وظایف دیگری همچون : آموزش ، نحوه استفاده از مرخصی ، و تعیین شرح وظایف ، نقل و انتقال پرسنل به سایر بخش های موسسه و موارد مشابه را به عهده دارد .

• دایره ثبت ورود و خروج پرسنل : ( واحد حراست یا نگهبانی )

این واحد وظیفه جمع آوری اطلاعات مربوط به زمان انجام کار پرسنل و در واقع حضور و غیاب هر یک از کارکنان در واحد ها می باشد که به روش  های خاصی این کار شکل صورت می پذیرد .

• دایره حسابداری حقوق و دستمزد :

و سرانجام این واحد نیز وظیفه تهیه و تنظیم لیست حقوق و دستمزد مبلغ ناخالص و خالص حقوق و دستمزد قابل پرداخت به هریک از پرسنل را عهده دار است .

در واقع اسناد و مدارک حقوق و دستمزد هر یک از پرسنل و کارکنان در این دایره نگهداری می شود ، توجه دارید که بحث حسابداری هزینه حقوق و دستمزد در این دایره مطرح می شود .

به این مثال برای فهم بهتر تعاریف بالا توجه فرمایید :

در ابتدا فرد x به شرکت برای استخدام مراجعه میکند ، در اولین مرحله با واحد کارگزینی درباره شرایط کار ، مدت زمان کار ، میزان حقوق با توجه به آئین نامه ها و قوانین اداره کار و یا آئین نامه های داخلی آن موسه یا شرکت به صحبت میپردازد .

در مرحله دوم هنگامی که فرد x به استخدام شرکت در می آید ، واحد کارگزینی اطلاعات حقوق و دستمزد ، نرخ دستمزد ، ساعات کار و … به واحد حسابداری حقوق و دستمزد تحویل داده و در همین راستا واحد ثبت ورود و خروج پرسنل ، رفت و آمد ها ، ساعات کار ، کارکرد در موسسه را ثبت کرده و در اختیار واحد حسابداری حقوق و دستمزد قرار می گیرد .

این واحد پس از محاسبه مدت کار فرد x و طبق قرار داد توافق شده در ابتدا به همراه کسورات قانونی فرد ، تعیین کرده و به ثبت آنها می پردازد .

یکی از راه هایی که میتوان به سادگی و بدون کمترین اشتباه به یک لیست حقوق و دستمزد کامل رسید استفاده از نرم افزار اکسل است.

با وجود این برنامه دیگر به تهیه لیست حقوق و دستمزد به صورت دستی نیازی نبوده و به آسانی و با کمترین زمان میتوان با اکسل به اهداف خود رسید .

چرا ما باید اکسل را فرابگیریم ؟

به این دلیل که یادگیری و استفاده از این نرم افزار امروزه و مخصوصا در دنیای حسابداری بسیار نیاز است تا حسابداران و تصمیم گیرندگان اقتصادی در کمترین زمان به اهداف خود رسیده و بتوانند بهترین تصمیم را بگیرند .

و همچنین نقص و نقاط ضعف بسیاری از نرم افزار ها یا برنامه های حسابداری باعث این شد تا جامعه پیشرفته و بروز حسابداران به سمت و سوی یک نرم افزار قدرتمند و دقیق همچون اکسل بروند .

مزایای استفاده از اکسل :

• هوشمندی کافی در کمک به کاربران

با اکسل به میزان قابل توجهی می تواید در انجام کار های تکراری با پیش بینی رفتار کاربر ، به کاربران کمک نمایید .

• قابلیت استاندارد سازی و فرموله کردن فرآیند

با استفاده از توابع موجود و قابلیت فرمول نویسی میتوان با اطمینان محاسباتی مانند : محاسبه میزان دستمزد بر اساس ساعات کاری پرسنل ، پروژه استاندارد سازی کرد با سرعت و دقت بالا .

• قابلیت برنامه نویسی به کمک ویژوال بیسک

برای اضافه کردن توابع جدید خودتان و یا افزودن امکانات خاص زبان برنامه نویسی ویژوال بیسک این قابلیت را به شما می دهد .

• امکان برقراری ارتباط با بقیه نرم افزار های مجموعه آفیس

در اکسل مایکروسافت به خوبی می توان ارسال و دریافت اطلاعات با دیگر نرم افزاری هایی چون :

Microsoft word , Microsoft outlook , Microsoft power point , Microsoft access , sql Microsoft

• فرمت بندی متغییر conditional formation

وقتی با تعداد زیادی اطلاعات سر وکار دارید تغییر رنگ فرمت یا اطلاعاتی که شرایط خاصی دارند قابلیت بسیار کارایی است و باعث افزایش بهره وری و جلوگیری از بروز خطا می شود .

• توان بالا در تجزیه و تحلیل داده ها

با استفاده از توابع آماری و محاسباتی و همچنین نمودارهای مختلف میتوان به خوبی ارتباط بین داده ها را پیدا کرد حتی از برخی قابلیت های پیش بینی روند های مالی پروژه و شبیه سازی تاثیر ریسکهای پروژه را دارد.

• قابلیت بی نظیر ساخت انواع نمودارها

با شناخت انواع نمودارها و کاربرد آنها شما می توانید تمامی اطلاعات خود را به صورت گرافیکی به معرض نمایش درآورند و تجزیه و تحلیل کنید مانند گزارشات پیشرفته پروژه

• استفاده آسان و در دسترس بودن

معمولا در اکثر کامپیوتر ها وئ نوت بوک ها که از سیستم عامل ویندوز استفاده میکنند شما با یک نسخه از اکسل را خواهید داشت و با حداقل شناخت از اکسل می توانید به اطلاعات فایل ها دستیابی پیدا کنید .

• قابلیت مایکرونویسی و صرفه جویی در زمان

انجام کار های تکراری که می خواهسد کار های مکرر بر روی تعدادی فایل مشابه انجام دهید ، نگران نباشید مایکرو ابزاری قدرتمند و سریع است برای انجام این کار در چند لحضه .

• انعطاف پذیری بالا و قابلیت تطابق بالا

اکسل کاملا انعطاف پذیر است و شما میتوانید آن را مطابق نیازهای سازمانی و الزامات گزارش گیری پروژه خود را منطبق کنید .

چگونگی لیست حقوق و دستمزد :

بر اساس این لیست حداقل حقوق و مزایا و کسورات بر اساس بخشنامه ها درج می شود ودر نهایت دریافتی خالص اعلام می شود .

لیست حقوق و دستمزد می تواند شامل : نام و نام خانوادگی ، پرسنل ، پرداختی های مربوط به دستمزد ، اضافه کاری ، شب کاری ، شیفت کاری ، حق اولاد ، حق ایاب و ذهاب ، حق مسکن ، کمک های غیر نقدی ، جمع حقوق و مزایا .

در لیست حقوق و دستمزد و همچنین کسورات قانونی مثل حق بیمه ، مالیات ، وام ، و … درج شده و در نهایت مبلغ پرداختی خالص محاسبه می شود.

مثال :

مبلغ حداقل دستمزد به ازای روز های کارکرد تغییر میکند اما بقیه موارد برای همه ماها ثابت است

مزایایی که مشمول کسر حق بیمه می شوند :

• باز خرید ایام مرخصی
• هزینه عائله مندی
• هزینه سفر و فوق العاده ماموریت
• عیدی و پاداش پایان سال
• ما به التفاوت کمک هزینه مسکن و خوار و بار در ایام بیماری
• حق شیر
• پاداش نهضت سواد آموزی
• حق التضمین یا کسر صندوق
• خسارت اخراج و مزایای پایان کار
• پاداش افزایش تولید

مزایایی که مشمول مالیات نیستند :

• فوق العاده و ماموریت در صورتیکه با فعالیت شرکت مرتبط و 50 کیلومتر از محل اصلی شرکت دور و یا ناچار به توقف شبانه جهت انجام کار موقت باشد .
• سنوات خدمت کارکنان
• دو هفته بیمه سهم کارگر
• وجوه پرداخت بابت فوت ، بازنشستگی ، از کار افتادگی ، استعفای کارگر
• وجوه پرداختی بابت حقوق ایام مرخصی استفاده نشده حقوق بگیران
• یک دوازدهم عیدی
• دو دوازدهم مزایای غیر نقدی پرداختی به کارکنان
• وجوه حاصل از بیمه بابت جبران خسارت بدنی و معالجه و امثال آن ها
• 50 درصد مالیات حقوق کارکنان شاغل در مناطق کمتر توسعه یافته
• وجوهی که کارفرما بابت هزینه معالجه کارکنان خود یا افراد تحت تکفل آنها مستقیما یا به وسیله حقوق بگیر به پزشک یا بیمارستان به استناد اسناد و مدارک مثبته پرداخت کند .
• صد در صد حقوق پرسنل شاغل در مناطق آزاد تجاری

موارد معاف از مالیات در حقوق و دستمزد ( مالیات کسر نمی شود )

• هزینه های درمانی پرسنل

نکته : هزینه های قابل کسر ( درمانی ) توسط کارفرما نیست و حقوق بگیر باید به عنوان یک مودی حقیقی مطابق ماده 87 قانون مالیات های مستقیم در خواست استرداد اضافه پرداختی بابت مالیاتی حقوقش را کتبا مطالبه کند .

نکته : مرجع اقدام در خصوص کسر هزینه های درمانی و مراقبت و توانبخشی معلولان و بیماران خاص و صعب العلاج ، پرداختی توسط حقوق بگیران بابت معالجه خود و افراد تحت تکفل آنان ، اداره امور مالیاتی محل دریافتی مالیات بر درآمد حقوق آنان خواهد بود و حقوق بگیران می توانند پس از پایان سال انجام هزینه با ارائه نسخه اصلی گواهی و اسناد و مدارک تایید شده مربوط به هزینه های مذکور در یک سال مالیاتی از اداره امور مالیاتی ذیربط درخواست استفاده از تسهیلات مقدر در ماده 137را بنماید ( استنباط شده از بند4 بخشنامه شماره 26/4385/19418مورخ 7/11/83 سازمان امور مالیاتی کشور ) .

فوق العاده ماموریت : حق ماموریت باید بر اساس سطح قانونی آن محاسبه شود و مازاد آن غیر قابل قبول است .

سنوات خدمت و مرخصی هنگام مرخصی :

الف ) اگر سنوات خدمت کارکنان در پایان مدت قرارداد کار پرداخت و کارمند با شرکت تسویه کند ، مشمول مالیات نمی شود .

ب ) اگر پس از دریافت سنوات خدمت ، کارمند در شرکت حضور داشته باشد مشمول مالیات میگردد .

ج ) دو هفته بیمه سهم کارگر معاف است ( بخشنامه شماره 211/4385/19418 مورخ 7/11/83 سازمان امور مالیاتی کشور ) شرح کامل معافیت دو هفتم بیمه .

موارد شامل مالیات در لیست حقوق و دستمزد :

به صورت خلاصه تمامی اجزا حقوق به جز ماموریت شامل مالیات است ، و مبنای محاسبه بر اساس جدول مالیاتی اداره دارایی می باشد .

نکته : اگر شرکتی بن خوار و بار را ماهیانه پرداخت نکند و کلیه مطالبات خوار و بار را یکجا . آخر هر سال تسویه کند در این صورت مالیات تعلق نمیگیرد .

نکته : بن خوار و بار اگر به صورت نقدی پرداخت شود مشمول معافیت مالیاتی نمی شود .

نکته : مالیات عیدی مانند مالیات حقوق می باشد یعنی تا سقف خاصی معاف و از آن رقم به بعد مشمول مالیات طبق جدول مالیاتی می باشد .

آیتم های مشمول حق بیمه :

• فوق العاده شفل
• اضافه کاری
• شب کاری و نوبت کاری
• کمک هزینه خوار و بار و مسکن
• حقوق و دستمزد و کارمزد
• فوق العاده سختی کار
• مزد ایام تعطیل و مرخصی استحقاقی
• فوق العاده های ثابت و مانند آن
• پاداش ، به جز مواردی که شامل بیمه نیست

آیتم های مشمول مالیات :

• حقوق ثابت
• اضافه کار
• بن خوار و بار
• حق مسکن
• سختی کار
• نوبت کارها
• هزینه ایاب و ذهاب و… به جز ماموریت

چه آیتم هایی مشمول مالیات نیستند ؟

• فوق العاده ماموریت
• باز خرید ایام مرخصی
• سنوات خدمت کارکنان
• وجوه پرداختی بابت فوت ، بازنشستگی و …
• معادل دو دوازدهم مزایای غیر نقدی
• بیمه بابت جبران خسارت بدنی و همانند آن .
• 50 درصد حقوق کارکنان مناطق کم توسعه
• کل حقوق کارکنان شاغل در مناطق کم توسعه
• وجوه کمک هزینه درمانی از طرف کارفرما

آیتم هایی که شامل حق بیمه می شود :

• باز خرید ایان مرخصی
• کمک هزینه اولاد
• هزینه سفر و فوق العاده ماموریت
• عیدی و پاداش نهضت سواد آموزی

کسانی که در رشته های امور مالی مشغول تحصیل می باشد و اطلاعات حسابداری را فرا می گیرند یکی از انواع هزینه های که با آن آشنا می شوند هزینه حقوق و دستمزد است و به تبع روش حسابداری و ثبت این هزینه ها را فرا خواهند گرفت ، ولی باید توجه داشت بحث هزینه حقوق و دستمزد دارای مطالب زیادی می باشد .

که هر فرد حسابدار یا کسی که در دایره حقوق و دستمزد سازمان یا موسسه ای کار می کند نیاز به داشتن دانش تخصصی در این زمینه دارد .

دایره حقوق دستمزد :

این دایره وظیفه تهیه و تنظیم لیست حقوق و دستمزد و تعیین مبلغ ناخالص و خالص حقوق و دستمزد قابل پرداخت به هر یک از پرسنل را به عهده دارد و در واقع اسناد و مدارک حقوق و دستمزد هر یک از پرسنل و کارکنان در این دایره نگهداری می شود .

بحث حسابداری هزینه حقوق و دستمزد در این دایره مطرح می شود .

حقوق و مزایای مستم و غیر مستمر :

کارگران شرکت ها و موسسات علاوه بر حقوق پایه ، مزایای دیگری نیز دریافت میکنند مانند : حق اولاد ، کمک هزینه مسکن ، کمک هزینه اقلام مصرفی خانوار ( مبنای کارگری) ، پایه سنوات سنواتی ، ماموریت ، اضافه کاری و..

به مزایایی که هر ماه کارگر از کارفرما دریافت می کند مزایای مستمر به مواردیکه همیشگی نیست و بستگی به موقعیت و شرایط دارد ، مزایای غیر مستمر گویند .

اقلام تشکیل دهنده حقوق و دستمزد

• حقوق پایه
• کمک هزینه مسکن
• حق اولاد
• بن کارگری
• پایه سنواتی
• حق ماموریت
• اضافه کاری
• نوبت کاری
• شب کاری
• تعطیل کاری
• سایر مزایا

اقلام کاهنده حقوق و دستمزد

• حق بیمه سهم کارگر
• مالیات حقوق
• کسری کار
• مساعده
• معرفی بدون حقوق
• اقساط وام
• کسری صندوق
• کسری انبار

مدت کار و مدت اضافه کاری :

ساعات کار عادی کارگر در شبانه روز 7ساعت و20دقیقه می باشد یا 44 ساعت در هفته یا 191 ساعت در ماه و مشاغل سخت و زیان آور 6 ساعت در روز و 36 ساعت در هفته  ، ارجاع کار اضافی به کارگر زمانی مجاز است که شرایط ذیل را دارا باشد :

الف ) موافقت کارگر

ب ) پرداخت %40 اضافه بر مزد هر ساعت کار عادی و البته ساعت کار اضافه کاری کارگر نباید بیش تر از 4 ساعت در روز باشد

نوبت کاری : کارگری که در طول ماه به طور نوبتی کار میکند و نوبت های کار وی در صبح و عصر واقع می شود 10% و چنانچه نوبت ها در صبح و عصر و شب قرار بگیرد هت تع15% و در صورتی  که نوبت ها به صبح و شب و عصر و شب بیفتد 5/22% علاوه بر مزد به عنوان نوبت کاری دریافت خواهد کرد .

نوبت کاری به کاری گفته می شود که در طول ماه گردش داشته باشد و کارگرانی که یک ماه صبح و یک ماه شب باشند نوبت کاری تعلق نمیگیرد .

شب کاری : کار هایی که زمان انجام آن بین ساعت 22 تا 6 بامداد باشد شب کاری می گویند که برای هر ساعت کار در شب به کارگران غیر نوبتی %35 اضافه بر مزد ساعت کار عادی تعلق میگیرد .

حق اولاد : کارگری حداقل سابقه پرداخت حق بیمه 720 روز را داشته باشد .

• سن فرزندان پسر از 18 سال کمتر باشد و یا به تحصیل اشتغال داشته باشند تا پایان تحصیلات .
• فرزند دارای نقص عضو یا معلولیت باشد .
• 4 فرزند دختر تا قبل از ازدواج یا اشتغال .

نحوه محاسبه مبلغ حق اولاد برای برای هر فرزند معادل 3برابر حداقل مزد روزانه یا 10% حداقل حقوق ماهیانه

حق ماموریت کارگری که به خارج از محل خدمت اعزام شود به شرط اینکه حداقل 50 کیلو متر از محل کارگاه اصلی دور شود  حق ماموریت نامیده میشود .

چفوق العاده ماموریت نباید کمتر از مزد پایه روزانه کارگر باشد .

پایه سنوات : پایه سنواتی را میتوان بخشی حمایتی پایه حقوق نامید که توسط شورای عالی کار تصویب می شود و به همه کارگرانی که دارای قرار داد دائم و موقت باشند .

دارای یک سال سابقه کار در همان کارگاه باشند تعلق می گیرد .

تعطیل کاری : روز جمعه روز ، روز تعطیل هفتگی کارگران با استفادهر از مزد می باشد .

کارگرانی که به هر عنوان به این تریب روز های جمعه کار می کنند ، در مقابل عدم استفاده از تعطیل روز جمعه 40% اضافه بر مزد دریافت خواهد کرد .

مرخصی استحقاقی سالاانه :

کارگران با استفاده از مزد و احتساب 3 روز جمعه ، جمعا یک ماه است ، و شاغلان مشاغل سخت و زیان آور 5 هفته می باشد و کارگران نمیتوانند بیش از 9 روز از مرخصی را ذخیره کند .

عیدی و سنوات : کلیه کارفرمایان کارگاه های مشمول قانون کار مکلفند به هر یک از کارگران خود به نسبت یک سال کار معادل60 روز آخرین مزد کارگر  به عنوان عیدی و پاداش بپردازد و نباید از معادل 90 روز حداقل مزد روزانه قانونی  همان سال بیشتر شود .

مزایا و فوق العاده نویت کاری جزئ دستمزد کارگران محسوب نمی شود در سنوات عیدی و اضافه کاری و مصوب نخواهد شد   حداقل دستمزد روزانه *60 = حداقل عیدی پاداش آخر سال

حداقل دستمزد روزانه *90= حداقل عیدی پاداش آخر سال

سنوات پایان خدمت یکی از مزایای اجباری است که کارگر هنگام خروج از کار دریافت میکند و معادل یک ماه آخرین مزد و ثابت دریافتی کارگر است .